Kynoterapia

Kynoterapia jako metoda terapii

Kynoterapia, nazywana również dogoterapią- to terapia, w której oprócz odpowiednio wyszkolonego terapeuty bierze udział również pies. Odpowiednio przeszkolony pies potrafi wzbudzić mnóstwo niesamowitych emocji u dziecka, które do tego czasu nie potrafiło ich ukazać. Właśnie kontakt z psem pomaga dziecku otworzyć się na otoczenie i zwalczyć bariery, które do tej pory wydawały się nie do pokonania.

Dziecko uwielbia przytulać psa, czuć jego oddech, obecność psa sprawia, że dziecko czuje się  bezpiecznie. Pies jest stworzeniem, które nie ocenia, a cierpliwie słucha i pomaga każdemu. Nie odrzuca człowieka za wygląd, a obdarza miłością bezwarunkową, wywiera pozytywny wpływ na sferę emocjonalną oraz fizyczną. Terapia z udziałem psa wykazuje działanie polisensoryczne, co stanowi olbrzymi atut tej metody. Osobiście doświadczyłam widoku dzieci, które na obecność psa reagowały ogromną radością. Kontakt ze zwierzęciem pozwala na ukrycie wszelkich niedoskonałości. Widziałam również, jak z terapii na terapię zmienia się zachowanie i motywacja dzieci do dalszej pracy. Szczególny był przypadek pewnego chłopca, który stopniowo przechodził od strachu, niechęci aż do(z czasem) całkowitego zaakceptowania obecności psa. Co najważniejsze zaczął go głaskać, czesać, jednocześnie wyrażając przy tym ogromną radość. Dziś chłopiec, o którym mowa, już nie boi się zwierzęcia, potrafi nawiązać bezpośredni kontakt z psem, przy czym bardzo dobrze się bawi podczas każdej terapii.

Obserwacja spotkań chłopca z psem stała się dla mnie motywem do pogłębienia tematyki związanej z kynoterapią, jej pozytywnym oddziaływaniem, wspomaganiem procesu rehabilitacji, w tym przypadku dzieci. Stało się to moją pasją.

Terapia z psem i jej wpływ na organizm dziecka

Istnieje wiele form terapii, jednak każda stricte dotycząca terapii kontaktowej niesie ze sobą mnóstwo wyzwań zarówno dla pacjenta, jak i terapeuty. Osiągnięcie zamierzonych celów związane jest niejednokrotnie z pokonywaniem barier. Jednym z głównych problemów stających przed terapeutą oraz pacjentem jest wybór odpowiedniego mediatora, który pomoże w osiągnięciu wyznaczonych celów. Dlatego tak bardzo ważne jest uwzględnienie wszystkich aspektów związanych z chorobą oraz przebiegiem terapii. Głównymi elementami decydującymi o odpowiednim doborze terapii są: jednostka chorobowa i wszelkie choroby współistniejące, nastawienie pacjenta do wybranego modelu postępowania, a także koszt terapii. Podczas terapii kontaktowej z pomocą zwierząt istnieje mnóstwo rozwiązań mogących utorować właściwy proces leczniczy. Śmiało można stwierdzić, że najbardziej dostępnym mediatorem w pracy z pacjentem jest właśnie pies. Według Marii Czerwińskiej pojęcie dogoterapia oznacza leczenie przez kontakt z psem – łagodnym, przyjacielskim, wiernym, oddanym, miękkim i puszystym. Terapia ze zwierzęciem stanowi formę wspomagającą wieloprofilowe usprawnienie. Jest to metoda pomagająca wzmocnić efektywność właściwej rehabilitacji, podczas której terapeuta wspomagany jest przez specjalnie wyselekcjonowanego i przeszkolonego psa. To właśnie psy doskonale spełniają warunki stawiane przy animaloterapii. Podczas terapii nawiązuje się więź psychiczna ze zwierzęciem, co również ma korzystny wpływ na leczenie i rozwój psychospołeczny. Coraz większa popularność dogoterapii niewątpliwie wynika z jej prostoty oraz stosunkowo szybko widocznych rezultatów. Kontakt z psem poprawia samopoczucie, umożliwia relaks, jednocześnie motywuje do podjęcia walki z chorobą. Zwierzę pomaga poprawić ogólny stan zdrowia. Pies nie potrafi wartościować czy przyglądać się pogardliwie, niczego nie wymaga i jest wyjątkowo cierpliwy. Wywiera pozytywny wpływ na stymulację chorego do zwiększenia aktywności. Obecność psa na zajęciach jest doskonałą formą motywacji do podjęcia nowych działań. Zwierzę akceptuje, nie ocenia po wyglądzie czy sposobie wysławiania się oraz nie wyznacza norm. Kontakt z psem wprowadza do terapii spontaniczność, daje poczucie bezpieczeństwa i sprawia radość. Dlatego terapia z udziałem czworonożnych terapeutów ma ogromne znaczenie w przypadku rehabilitacji dzieci, w szczególności tych przewlekle chorych, które są poddawane bolesnym i inwazyjnym sposobom leczenia. Zajęcia z psem tworzą zupełnie nową rzeczywistość, a dzięki temu dziecko może nabrać dystansu wobec ogólnego procesu leczenia. Kontakt ze zwierzęciem wpływa pozytywnie na stan psychiczny małego pacjenta. Zabawy i spotkania z psim terapeutą pomagają redukować napięcie emocjonalne oraz stres wywołany pobytem w szpitali. Dzieci podczas kontaktu z psem często reagują ogromną radością, podnieceniem a na ich twarzach pojawia się uśmiech. Spotkania takie wywołują szereg pozytywnych emocji. Dziecko jest pozytywnie motywowane, co powoduje, że wkłada większy wysiłek w pracę. Terapia ta stanowi swoistą interwencje psychopedagogiczną, która powoduje wiele zmian w sferze poznawczej i emocjonalno-motywacyjnej. Celem głównym jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju dziecka w zależności od jego potrzeb czy aktualnych możliwości. Następuje stymulacja i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych, wyrównanie braków czy zaległości w wiadomościach oraz umiejętnościach szkolnych, ale również eliminacja wszelkich niepowodzeń i płynących z nich konsekwencji społecznych i emocjonalnych.

Pies motywuje pacjentów do pracy, dzięki czemu zauważalna jest zmiana zachowań i aktywności dzieci, która z początku przejawia się tylko w obecności czworonoga, a z czasem jest zauważalna w innych sytuacjach. Odpowiednia motywacja dziecka do pracy z terapeutą powoduje zwiększoną chęć podejmowania zadania, które jest przed nim stawiane. Pomimo występowania ograniczeń wynikających z dysfunkcji i związanych z tym trudności udaje się utrzymać aktywność, co następnie powoduje uzyskanie pożądanego efektu czyli aktywizację określonej sfery.

Bardzo ważna rolę w terapii odgrywa stała mobilizacja do zakończenia podjętego zadania. Czasami wystarczy sama obecność psa jako „obserwatora”, ponieważ dzieci chcą pokazać zaprzyjaźnionemu zwierzęciu, jak dzielnie wykonują zadanie, które zostało przed nimi postawione.

Podczas zajęć kynoterapii/dogoterapii terapeuta może namówić dziecko do opisania tego, co w danej chwili czuje, a także tego, co mogą odczuwać inni. Pies odgrywa bardzo istotną rolę w przypadku terapii dzieci niepełnosprawnych. Odpowiednio przygotowany do roli terapeuty pomaga dziecku w wykonywaniu czynności dnia codziennego(otwiera drzwi, podaje niezbędne przedmioty), pełni funkcję przewodnika. Pies potrafi zmotywować również do aktywności ruchowej, np. przynosząc dziecku piłkę, nie kładzie jej na kolanach lecz na podłodze, tylko po to, aby dziecko samo po nią sięgnęło i samodzielnie wykonało ruch. Często dla dziecka niepełnosprawnego pies jest jedynym i prawdziwym przyjacielem. Zdrowi rówieśnicy rzadko przebywają z chorymi dziećmi, pochłonięci pracą rodzice również nie zawsze mogą być w pobliżu, a odpowiednio przeszkolony pies terapeuta posiada tę największą zaletę, że zawsze znajduje się w pobliżu, a kontakt z nim wywołuje u dziecka prawdziwą radość.

Podobne pozytywne znaczenie psa ujawnia się podczas zajęć z dziećmi, które doświadczyły w swoim życiu traumatycznych przeżyć, jak: śmierć bliskiej osoby, przemoc fizyczna czy psychiczna, a także wykorzystywanie seksualne. Podczas kryzysu bardzo trudno jest nawiązać jakikolwiek kontakt z dzieckiem i uzyskać niezbędne informacje dotyczące zdarzeń, których było uczestnikiem lub świadkiem. Dzięki głaskaniu i przytulaniu psa wzrasta poczucie bezpieczeństwa u pacjenta. Terapeuta z pomocą zwierzęcia zachęca do wyrażania emocji, potrzeb oraz ujawnienia źródła niepokoju. Stymulacja dziecka w kontakcie z psem jest bardzo naturalna. Głaskanie może dostarczyć wielu pozytywnych wrażeń, co skłania do spontanicznych zachowań czy chęci zabawy. Pies może działać jako źródło stymulacji oraz jako czynnik wspomagający wypełnianie zadań, jak np. ćwiczenia rehabilitacyjne. Dzięki terapii kontaktowej pacjent odnajduje równowagę emocjonalną, zaufanie do ludzi i łatwiej może rozmawiać o krzywdach, których doznało.

W przypadku małych dzieci, które nie uczęszczają jeszcze do szkoły, kontakt z psem pomaga rozwijać zmysł dotyku oraz pozytywnie wpływa na kształtowanie się zdolności do empatii. Na rozwój poznawczy korzystnie oddziałuje styczność ze zwierzęciem w okresie szkolnym. U dzieci w wieku 6-8 lat zauważa się naukę odpowiedzialności oraz rozumienie znaczenia pojęcia miłości bezwarunkowej. Dzięki nauce pewnych sztuczek wykorzystywanych do pracy z psem kształtują się cechy charakteru, takie jak cierpliwość i wytrwałość. Dzięki kontaktom ze zwierzęciem dzieci w wieku 9-14 lat będące w trudnym okresie preadolescencji łatwiej znoszą uczucie osamotnienia, ale takie spotkania umożliwiają im również zdobywanie i odkrywanie własnego poczucia wartości.

Z każdym dniem dziecko zaskakuje rodziców swoimi zachowaniami i zdobywaniem nowych umiejętności. Niezmiernie ważny element dla rodzica to obserwacja rozwoju swojego dziecka. Istotny jest okres przemian, czyli czas, gdy dziecko jest całkowicie bezbronne, uzależnione od swoich rodziców, kiedy zdobywa nowe umiejętności w takim tempie, aby po ukończeniu pierwszego roku życia móc już samodzielnie wyrażać swoje emocje, uczucia czy wszelkie potrzeby. W tym czasie dziecko nabiera także umiejętności samodzielnego przemieszczania się. Każdy rodzic traktuje ten okres jako niezmiernie fascynujący, przepełniony wielkim szczęściem i satysfakcją. Niestety nie zawsze wszystko układa się w idealny sposób. Coraz częściej zdarza się, że rozwój dzieci nie przebiega w sposób prawidłowy. Związane jest to z różnego typu schorzeniami matki, zaburzeniami występującymi podczas ciąży czy porodu. Dzieci z grupy ryzyka często mają zaburzony rozwój psychoruchowy, który zdecydowanie odbiega od modelu „książkowego”. W takiej sytuacji rodzice szukają pomocy u lekarzy, terapeutów, psychologów – w zależności od tego, z jakimi dysfunkcjami musi zmierzyć się ich pociecha. Dzięki czujności lekarzy czy rodziców i możliwie jak najszybszej reakcji są spore szanse na właściwe ukierunkowanie dziecka. Zapewnia to dziecku tzw. Lepszy start i w miare możliwości ułatwia dalszy prawidłowy rozwój.

Szukając odpowiedniej terapii, aby móc zapewnić swojemu dziecku dobre życie, rodzice niejednokrotnie muszą zmagać się z przeciwnościami. Szukając różnych rozwiązań, często borykają się z problemami. Ogromne poświęcenie, wysiłek włożony w rehabilitację, kolejne wizyty u lekarzy, których opinie niejednokrotnie nie dają nadziei na jakąkolwiek poprawę, nie napawają jakże potrzebnym optymizmem, prowadzą do poczucia bezsilności oraz chęci poddania się. Ale bywa i tak, że każda najmniejsza, najdrobniejsza poprawa czy nowa umiejętność zdobyta przez dziecko przynosi wiele radości i wzruszenia.

Wśród tak wielkiego wyboru metod służących do pomocy, można dopasować odpowiednią do każdego rodzaju dysfunkcji, na która cierpi dziecko. Metody stanowiące trzon rehabilitacji są uzupełniane przez szereg innych, dodatkowych form.

Kynoterapia przynosi duże korzyści terapeutyczne, m.in. podnosi poziom sprawności fizycznej i intelektualnej do normy typowej dla danej grupy wiekowej, podwyższa samoocenę dziecka, stymuluje najważniejsze układy OUN, a co najważniejsze – przystosowuje pacjenta do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Autor: mgr Katarzyna Jakubczyk – kynoterapeuta